14 Nisan 2022 Perşembe 19:00
Wêjeya Kurdî ya Modern (Azmûn û Derfet) / Modern Kürtçe Edebiyat (Deneyim ve İmkânlar)
Sîdar Jîr
Moderatör: Lal Laleş
Edebiyat Konuşmaları
Bir Doğu dinamiği olarak, Kürt edebiyatı 19. Yüzyılın yarısından sonra (Mele Mehmûdê Bazîdî'nin "Mem û Zîn" öyküsünden sonra) modern bir yönelim ile yeni yollar ve arayışlar içine girmiştir. Kafkasya'dan Aşağı Mezopotamya'ya kadar olan bir coğrafyada, Kürt edebiyatı çoğu kez Akdeniz ve Anadolu coğrafyası üzerinden Batı'ya yönelmiştir. Kürt edebiyatçıların beraber yaşadığı toplumların dillerine hâkim olmaları, bu dilleri çoğu kez bir imkân olarak da değerlendirmelerini sağlamıştır. Sınırlarla bölünmüş coğrafyada olmaları sebebi ile Kürt edebiyatçıların kendi aralarındaki iletişim ve etkleşim kısıtlı bir hâl almıştır. Bunun bir neticesi olarak, modern Kürt edebiyatı parçalı bir şekilde modern Batı dilleri ve edebiyatları üzerinden bütünlük kazanmaya çalışmış ve öze dönüş yolculuğunu uzak ve değişik/yabancı coğrafyalardan başlatmıştır. Elbette bu durum teknik açıdan da aynı özellikleri ihtiva etmektedir. Yayıncılık ve edebiyata dair diğer alanlarda da bu iki yönlü etkileşim ve serüven aynı şekilde vukuu bulmuştur.
Komşu ve yakın diller ve edebiyatlarla olan güçlü iletişimden kaynaklı olarak, her ne kadar değişim sürecine kısa sürede ayak uydurabilmişse de bölünmüş coğrafya meselesinden dolayı güçlü bir edebiyat külliyatının oluşması ise uzun bir sürece yayılmıştır.
En nihayetinde sanatın tüm dallarında ve akımlarında olduğu gibi, edebiyatta da dünyanın herhangi bir coğrafyasında ortaya çıkan hareketlilikler çok kısa sürede tüm coğrafyalara sirayet etmektedir. Modern Kürt edebiyatı da Anadolu ve Akdeniz üzerinden modern Batı edebiyatının bir parçası hâline gelmiştir...
Sîdar Jîr: 1980 doğumlu, Diyarbakır’da yaşıyor. İstanbul Üniversitesi’nde felsefe okudu. Kısa hikâyelerle yazmaya başladı ve üç kitap yayımladı: Ariya Giyanên Stewr (Çorak Ruhların Külleri, 2004), Dozdeh Çirk (On İki Saniye, 2011), Handa (2018). Ayrıca 2016’da yayımlanan Nasnameya Wêjeyê (Edebiyatın Kimliği) kitabında, dünya edebiyatı üzerine denemelerini yayımladı. İlk romanı Şerm (Utanç) 2021 yılında yayımlandı. Türkçe ve İngilizceden Kürtçeye birçok kitap çevirdi.
Lal Laleş: Şair, çevirmen, editör. 1975, Mardin-Kızıltepe doğumlu. Dicle Üniversitesi Tarih Bölümü’nden mezun. Tiyatro Anadolu, İmgesel Düşler ve Teatre Orient gibi bağımsız tiyatro gruplarında dramaturg, rejisör ve sanat yönetmeni olarak çalıştı. Kürtçenin Kurmancî diyalektiyle yazdığı şiirlerini Berbejna Rê (Yol Kolçağı) kitabında topladı. Türkiye’de ve Avrupa’da modern Kürt şiiri, Kürt edebiyatı ve Kürt yayıncılığı üzerine bildiriler sundu. Diyarbakır’da Lîs Yayınları’nın genel yayın yönetmeni ve Diyarbakır Edebiyat Evi'nin kurucusu. Şiir kitaplarının yanı sıra Türkçeden Kürtçeye birçok kitap çevirisi var.
Etkinlik çokdilli gerçekleşecek, Kürtçe ve Türkçe takip edilebilecektir.
---
Wekî dînamîkek Rojhilatî, wêjeya Kurdî ji nîveka sedsala 19'an ve ( Ji çîroka Mem û Zîn a M. Mehmûdê Bazîdî û vir ve) di nava bizaveke modern de rê û dirbên nûtir diceribîne. Ji Qafqasya û heta jêrê Mezopotamyayê edebiyata Kurdan gelek/pirî caran di ser Enedolê re berê xwe dane Rojava.
Ji ber ku Kurd bi zimanên derdora xwe dizanin gelek caran ev yek wekî derfet bikar anîne. Lê ji ber cografyaya wan a bi sînoran ji hev hatiye qetandin gelek caran haya wan bi awayê giştî ji hev çênebûye. Vê rewşê jî kiriye edebiyata Kurdî ya modern parçe parçe di ser ziman û edebiyata Rojavayîyan re bigihîne hev û ji wê derê li xwe vegere.
Bêguman ev yek ji alîyê teknîkî ve jî bi heman rewşê ye. Weşangerî û kar û barên din ên têkildarî edebiyatê jî bi vî rengî dualî ye. Ji ber têkilîya bi ziman û çandên derdorê re dikare zû têkeve nava veguhezînê lê ji ber perçebûna bi giştî, gihîştina ser hev a kulîyatek xurt demeke zêde digire.
Di vê rewşa dualî de azmûn û derfetên edebiyata Kurdî jî pir hindik dişibe serborîya edebîyata modern a cîhanê ya giştî. Di encamê de huner û pêlên hunerê ji cihekî derkeve jî tesîra wan pêlan li hemû cîhanê belav dibe. Edebîyata Kurdî jî di ser Enedol û Deryaya Medan re bûye parçeyekî edebiyata modern a Rojava...
Çalakî bi pirzimanî ye, wê bi zimanên Kurdî û Tirkî çêbibe.
Sîdar Jîr: di sala 1980'ê de hatiye dinyayê. Li Amedê dijî. Li Zanîngeha Stenbolê beşa Felsefeyê xwendiye. Bi kurteçîrokan dest bi nivîsandinê kir û sê pirtûk da weşandin: Arîya Giyanên Stewr(2004), Dozdeh Çirk (2011), Handa(2018). Her wiha bi navê Nasnameya Wêjeyê ku di sala 2016'an de hatiye çapkirin de derbarê wêjeyê de gotar û ceribîn nivîsîye. Romana wî ya pêşîn, bi navê "Şerm" di sala 2021'ê de çap bû. Ji Tirkî û Îngilîzî gelek berhem li Kurdî wergerandiye.
Lal Laleş: Helbestvan, wergêr, edîtor. Di sala 1975'an de li Qoserê/Mêrdîn hatiye dinyayê. Li Zanîngeha Dîcleyê beşa dîrokê xwendîye. Li şanoyên serbixwe yên wekî Tiyatro Anadolu, Imgesel Düşler û Teatre Orientê wek dramatûrg, rejîsor û derhênerê hunerê xebitî. Helbestên wî yên bi Kurdî(Kurmancî) bi navê Berbejna Rê wekî pirtûk hatin çapkirin. Li Tirkiye û Ewropayê derbarê helbesta Kurdî, wêjeya Kurdî û weşangerîya Kurdî de gelek danezan pêşkêş kiriye. Gerînendeyê giştî yê weşanxaneya Lîsê ye ku li Amedê weşanê dike. Avakar û damezrînerê Wêjegeh Amedê ye. Ligel pirtûkên xwe yên helbestan ji Tirkî gelek pirtûk li Kurdî wergerandiye.
Lütfen önceden kaydolunuz.